อุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินปวยร์โต ปรินเซซา ประเทศฟิลิปปินส์

  • อ่าน (4,202)
  • By Webmaster
  • 16:47:18 | 29 พ.ย. 2561

อุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินปวยร์โต ปรินเซซา ประเทศฟิลิปปินส์

Puerto Princesa Subterranean River National Park, Palawan, Philippines


อุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินปวยร์โต ปรินเซซา เกาะปาลาวัน ประเทศฟิลิปปินส์

           Puerto Princesa Subterranean River National Park หรืออุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดิน มีทิวทัศน์ของเทือกเขาหินปูนที่งดงามพร้อมแม่น้ำใต้ดิน หนึ่งในสิ่งที่โดดเด่นซึ่งได้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่ง นอกจากนี้อุทยานแห่งนี้ยังเป็นที่อยู่อาศัยที่สำคัญสำหรับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ มีระบบนิเวศ 'ภูเขาสู่ทะเล' เต็มรูปแบบและมีป่าที่สำคัญที่สุดแห่งหนึ่งในทวีปเอเชีย


บริเวณจุดพักของนักท่องเที่ยวตรงข้ามทางเข้าแม่น้ำใต้ดิน 


แผนที่ตั้งของอุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินปวยร์โต ปรินเซซา มรดกโลกทางธรรมชาติบนปาลาวัน

ความสำคัญและความเป็นมา

ป้ายระบุสถานที่แม่น้ำใต้ดินปวยร์โตปรินเซซา

           อุทยานแห่งชาติแม่น้ำปวยร์โต ปรินเซซา เป็นหนึ่งในพื้นที่อนุรักษ์ที่โดดเด่นที่สุดของประเทศฟิลิปปินส์ ได้รับการจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติเมื่อปี พ.ศ. 2535 เพื่อปกป้องและรักษาถิ่นฐานสำคัญสำหรับการอนุรักษ์ป่าเก่าแก่อันอุดมสมบูรณ์ สัตว์ป่า หาดทรายสีขาว


ทางเข้าแม่น้ำใต้ดินโดยต้องลอดผ่านอุโมงค์หรือถ้ำ

           ความงามของธรรมชาติที่สวยงาม ถือเป็นแม่น้ำใต้ดินที่มีความยาวที่สุดในโลก มีความยาวประมาณ 8.2 กิโลเมตร ไหลลอดผ่านถ้ำหินปูนของเทือกเขาเซนต์พอล ลงสู่ทะเลจีนใต้ ตั้งอยู่ทางตะวันตกเฉียงใต้ของหมู่เกาะฟิลิปปินส์บนชายฝั่งตะวันตกของปาลาวันมีลักษณะเป็นแนวหินปูนหรือทุ่งหญ้าที่สวยงาม


ทิวทัศน์จากฝั่งแม่น้ำใต้ดินมองไปยังจุดแวะพักของนักท่องเที่ยว

           อุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินแห่งนี้ มีลักษณะภูมิทัศน์ที่งดงามแปลกตาด้วยภูเขาหินปูน มีแม่น้ำใต้ดิน เป็นระยะทาง 8.2 ไหลตรงลงสู่ทะเล และตอนล่างของแม่น้ำได้รับอิทธิพลของน้ำขึ้นน้ำลงทำให้เกิดปรากฏการณ์ธรรมชาติหลากหลาย เป็นส่วนของผืนป่าที่สำคัญที่สุดของเอเชีย เป็นพื้นที่ที่มีความสำคัญในการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ มีระบบนิเวศน์ทั้งแบบภูเขาและทะเล

           นอกจากนี้ยังเป็นระบบถ้ำที่น่าประทับที่สุดในโลกแห่งหนึ่ง และได้รับการจัดเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติในปี พ.ศ.2542 และเมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน 2011 ได้รับการประกาศให้เป็น 7 สิ่งมหัศจรรย์ทางธรรมชาติของโลก


นักท่องเที่ยวระหว่างนั่งเรือลอดใต้ถ้ำเพื่อชื่นชมความตระการตาของหินงอก หินย้อยภายในถ้ำ

           ทั้งนี้ภายในถ้ำจะประกอบไปด้วยหินงอกหินย้อยที่มีลักษณะเหมือนรูปร่างต่างๆ ตามแต่จินตนาการของผู้พบเห็น เช่น หัวสิงโต เห็ด เทียนไขเล่มยักษ์ หรือพระแม่มารี ซึ่งก่อนที่จะเข้าสู่ตัวถ้ำ ต้องเดินผ่านเส้นทางชมธรรมชาติซึ่งเป็นป่าดิบที่อุดมสมบูรณ์ ประกอบไปด้วยป่าไม้นานาชนิด และสัตว์ป่าหายากชนิดต่างๆ เช่น ลิงแสม นกเงือกปาลาวัน

การเดินทางจากสนามบินไปยังตัวเมืองปวยร์โต ปรินเซซา

             - เครื่องบิน สามารถนั่งเครื่องบินจากกรุงเทพฯ มาลงที่ท่าอากาศยานนานาชาตินินอย อากีโน กรุงมะนิลา ประเทศฟิลิปปินส์ ใช้เวลาเดินทาง 3 ชั่วโมงครึ่ง แล้วต่อด้วยสายการบินภายในประเทศมาลงที่เมืองปวยร์โต ปรินเซซา (Puerto Princesa International Airport) ซึ่งเป็นเมืองหลักของเกาะปาลาวัน ใช้เวลาเดินทางประมาณ 1.10 ชั่วโมง

การเดินทางจากตัวเมืองไปยังอุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินปวยร์โต-ปรินเซซา

             - รถตู้ สามารถเช่ารถตู้หรือนั่งรถตู้โดยสารสาธารณะจากสนามบินที่จอดรออยู่เพื่อเดินทางไปยังอุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินปวยร์โต-ปรินเซซา ซึ่งอยู่ห่างจากตัวเมืองเพียง 74 กิโลเมตรเท่านั้น หรือนักท่องเที่ยวท่านใดที่ต้องการท่องเที่ยวหลายสถานที่ก็สามารถจองทัวร์ท่องเที่ยวได้ตามความเหมาะสม โดยรถตู้จะจอดส่งที่หมู่บ้านซาบางเท่านั้นซึ่งเป็นหมู่บ้านเล็กๆ ที่ นักท่องเที่ยวต้องนั่งเรือเข้าไปยังจุดท่องเที่ยวอีกทอดหนี่ง

เวลาในการเปิด-ปิดทำการ


นักท่องเที่ยวขณะเตรียมความพร้อมสวมเสื้อชูชีพเพื่อเริ่มออกทัวร์

           ทุกคนที่ต้องการเข้าชมแม่น้ำใต้ดินต้องขอใบอนุญาตและจองล่วงหน้า 2-3 วัน เนื่องจากความจุของนักท่องเที่ยวที่จำกัด และเป็นสถานที่ที่มีความนิยมในการเข้าชมสูง ซึ่งนักท่องเที่ยวสามารถเข้าเยี่ยมชมความสวยงามได้พร้อมทัวร์ที่จัดเตรียมใบอนุญาตไว้อย่างเรียบร้อยภายในเวลา 08.00 น. – 17.00 น.

การซื้อบัตรเข้าชม


ถ้ำหินปูนที่แม่น้ำปวยร์โต-ปรินเซซาไหลลอดผ่าน

           อัตราค่าเข้าชมคนละ 150 เปโซ หากนักท่องเที่ยวต้องการทำเรื่องขอใบอนุญาตเพื่อเข้าชมด้วยตัวเอง ซึ่งส่วนใหญ่การเดินทางไปท่องเที่ยวอุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินปวยร์ปรินเซซาที่เป็นมรดกโลกได้ขึ้นทะเบียนจากองค์การยูเนสโกนั้น โดยส่วนมากแล้วจะเป็นการจัดทัวร์ที่ต้องไปยังสถานที่อื่นด้วย โดยอัตราค่าทัวร์อยู่ที่คนละ 1800 เปโซต่อคน ที่รวมค่าใช้จ่ายเกี่ยวกับการรับ-ส่ง ใบอนุญาตให้เข้าพื้นที่และอาหารกลางวันแล้ว ใช้เวลาประมาณ 45 นาที ในการลอดเข้าไปในถ้ำเพื่อชื่นชมความสวยงาม

จุดท่องเที่ยวสำคัญบริเวณถ้ำใต้น้ำ


ภายในถ้ำหินปูนที่เต็มไปด้วยหินงอก หินย้อยที่เกิดขึ้นจากธรรมชาติ

           เนื่องจากอุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินปวยร์โต-ปรินเซซา เป็นหนึ่งในพื้นที่อนุรักษ์เพื่อปกป้องและรักษาถิ่นฐานสำคัญสำหรับการอนุรักษ์ป่าเก่าแก่อันอุดมสมบูรณ์ สัตว์ป่า พืชพันธุ์หายาก อุทยานแห่งนี้เปิดให้เข้าชมได้เพียงระยะทาง 1.2 กิโลเมตรเท่านั้น ส่วนที่เหลือจะปิดไม่ให้นักท่องเที่ยวเข้าชม ด้วยเหตุผลของการอนุรักษ์ และจำกัดจำนวนนักท่องเที่ยว


จุดนัดพบกลุ่มนักท่องเที่ยวเพื่อรับฟังข้อตกลงก่อนเริ่มทัวร์

           การท่องเที่ยวจึงควรเป็นไปในเชิงอนุรักษ์ เพื่อไม่ให้กระทบกับระบบนิเวศภายในถ้ำจะประกอบด้วยหินงอกหินย้อยต่างๆ ที่มีลักษณะเหมือนรูปร่างตามแต่จินตนาการของผู้พบเห็น เช่น หัวสิงโต, เห็ด, เทียนไขเล่มยักษ์ หรือพระแม่มารี ซึ่งถือเป็นจุดสำคัญของการเข้าชม การเข้าชมต้องใช้วิธีการล่องเรือพายเข้าไป และใช้ไฟฉายส่อง เพราะภายในถ้ำไม่มีการติดตั้งไฟอย่างถาวร ลึกเข้าไปในถ้ำพื้นที่จะยิ่งแคบเรือที่นักท่องเที่ยวนั่งเข้าไปจึงไม่สามารถผ่านได้ทำให้ต้องว่ายน้ำระหว่างผนังหินแทน


เส้นทางชมธรรมชาติซึ่งเป็นป่าดิบชื้นก่อนเข้าสู่ถ้ำ

           แต่ก่อนที่จะเข้าสู่ถ้ำ ต้องเดินผ่านเส้นทางชมธรรมชาติซึ่งเป็นป่าดิบชื้นที่อุดมสมบูรณ์ ประกอบไปด้วยป่าไม้นานาชนิด และสัตว์ป่าหายากชนิดต่าง ๆ เช่น ลิงแสม, นกเงือกปาลาวัน เป็นต้น และภายในถ้ำก็เป็นแหล่งอาศัยของค้างคาวจำนวนมาก


นักท่องเที่ยวกำลังเริ่มทัวร์เพื่อเข้าชมความงามภายในถ้ำ

           สำหรับการท่องเที่ยวในอุทยานนั้น นอกเหนือจากการชมธรรมชาติอันสวยงามของอุทยานแล้วนั้น ที่ดูจะโดดเด่นและได้รับความนิยมมากที่สุดก็คงจะเป็น การนั่งเรือเข้าไปในถ้ำซึ่งเกิดจากแม่น้ำใต้ดิน

           ทั้งนี้นักท่องเที่ยวต้องสวมหมวกกันน็อกและเสื้อชูชีพตลอดระยะเวลาการเดินทาง (ใช้เวลาประมาณ 45 นาที) ที่สำคัญต้องปิดปากไว้เมื่อมองขึ้นมาเหนือผนังถ้ำเนื่องจากถ้ำเป็นที่อยู่ของค้างคาวนับพันตัวซึ่งมักทิ้ง อุจจาระจากด้านบน

เวลาที่เหมาะสมสำหรับการท่องเที่ยว


ทัวร์นักท่องเที่ยวขณะลอดถ้ำอุทยานแห่งแห่งชาติปวยร์โต-ปรินเซซา

           ช่วงเวลาที่เหมาะแก่การไปเที่ยวมากที่สุด คือ ช่วงเดือนธันวาคม - เดือนพฤษภาคม ซึ่งอยู่ในช่วงฤดูหนาว จึงเป็นช่วงที่ไม่ค่อยมีฝน แดดกำลังดี อุณหภูมิไม่สูงมากจนทำให้แสบผิว เหมาะแก่การเล่นน้ำ อาบแดด และเที่ยวชมธรรมชาติ

ข้อมูลทั่วไปที่ควรรู้


ถ้ำหินปูนที่แม่น้ำใต้ดินไหลผ่านได้รับการจัดเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติจากยูเนสโก

           อุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินปวยร์โตปรินเซซา ได้รับการจัดเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติในปี ค.ศ. 1999 โดยเป็นตัวอย่างที่เด่นชัดของการเป็นตัวแทนในวิวัฒนาการสำคัญต่างๆในอดีตของโลก เช่น ยุคสัตว์เลื้อยคลาน ยุคน้ำแข็ง ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงการพัฒนาความหลากหลายทางธรรมชาติบนพื้นโลก และยังเป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของชนิดสัตว์และพันธุ์พืชที่หายากหรือที่ตกอยู่ในสภาวะอันตราย แต่ยังคงสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ รวมถึงระบบนิเวศอันเป็นแหล่งรวมความอุดมสมบูรณ์ของพืชและสัตว์ที่ทั่วโลกให้ความสนใจ


ป้ายยืนยันการยอมรับให้เป็นมรดกโลกจากองค์การยูเนสโก

           นอกจากนี้อันเดอร์กราวนด์ ริเวอร์ หรือแม่น้ำใต้ดินยังได้รับการโหวตให้เป็น 1 ใน 7 สิ่งมหัศจรรย์ทางธรรมชาติยุคใหม่ของโลก (New7Wonders of Nature) ในปีพ.ศ. 2555 ร่วมกับป่าอะเมซอน, ฮาลองเบย์, Iguazu Falls, เกาะเชจู, เกาะโคโมโดและภูเขาโต๊ะ (Table Mountain) โดยมีชื่อเรียกแม่น้ำนี้ว่า 'แม่น้ำใต้ปวยร์โตปรินเซซา' และเรียกอีกอย่างว่า 'mountanium rangers'

           นักท่องเที่ยวที่สนใจไปเที่ยว อุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินปวยร์โต ปรินเซซา สามารถศึกษา ข้อมูลเพิ่มเติม ได้ที่

                       อุทยานแห่งชาติแม่น้ำใต้ดินปวยร์โต ปรินเซซา มรดกโลกทางธรรมชาติ ประเทศฟิลิปปินส์

                       (Puerto Princesa Subterranean River National Park & Underground River, Palawan, Philippines)

                       ระดับความนิยม

                       อัตราค่าเข้าชม : คนละ 150 เปโซ หรือราคาทัวร์ อัตราค่าทัวร์คนละ 1,800 เปโซ

                       เวลาเปิด-ปิด : 08.00 น. – 17.00 น.

                       ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการท่องเที่ยว : เดือนธันวาคม - เดือนพฤษภาคม

                       สถานที่ตั้ง : เขตคันลูรังคาบีซายาอัน, จังหวัดปาลาวัน, ประเทศฟิลิปปินส์

                       เว็บไซต์https://bit.ly/2RmltCR

                       ข้อมูลอื่นๆ ที่ควรรู้ : เว็บไซต์พยากรณ์อากาศ www.accuweather.com

                                        การท่องเที่ยวฟิลิปปินส์ www.tourism.gov.ph

                                        ตรวจสอบเที่ยวบิน www.philippineairlines.com/en

                                        ตรวจสอบรอบเรือเฟอร์รี่โอเชี่ยนเจ็ท https:www.oceanJet.net

 

 

สถานที่อื่นๆที่น่าสนใจ

ล่องบอลลูนชม 2 ดินแดนมรดกโลก…พุกาม & คัปปาโดเชีย

หากเอ่ยถึง “พุกาม” (Bagan) เชื่อว่าคงจะนึกถึงสิ่งอื่นใดไปไม่ได้ นอกจากทะเลเจดีย์นับพันที่สร้างมาตั้งแต่สมัยโบราณ ตั้งเรียงรายอยู่บริเวณพื้นที่ของเขตเขตมัณฑะเลย์ ประเทศเมียนมาร์ และหากเอ่ยถึง “คัปปาโดเชีย” (Cappadocia) ประเทศตุรกีหรือตุรเคีย แน่นอนว่าก็คงจะต้องมีภาพของบอลลูนหลากสีลอยล่องอยู่เหนือภูมิประเทศแปลกตา ที่เต็มไปด้วยกลุ่มภูเขาหินรูปกรวยโผล่ขึ้นมาจากพื้นดิน... ในครั้งนี้ Palanla จะพาออกเดินทางไปสัมผัสกับความน่าอัศจรรย์ของ 2 ดินแดนมรดกโลก “พุกาม” และ “คัปปาโดเชีย” ด้วยมุมมองจากบนท้องฟ้าผ่านการล่องบอลลูนลมร้อน พร้อมแล้วไปด้วยกัน!

อ่านต่อ

เกรย์ไฟรเออร์บ็อบบี้ (Greyfriars Bobby Statue) & ฮาจิโกะ (Hachiko)

สุนัข ได้ชื่อว่าเป็นเพื่อนที่แสนดีและซื่อสัตย์ของมนุษย์มายาวนานอยู่ทุกหนแห่งของโลกใบนี้ หลายๆ เรื่องราวถูกถ่ายทอดความประทับใจออกมาผ่านภาพยนตร์ หนังสือ ตลอดจนสร้างเป็นรูปปั้นอนุสรณ์สถานเพื่อเชิดชูและระลึกถึงความรักอันบริสุทธิ์ที่เจ้าตูบและมนุษย์มีต่อกัน เช่นเดียวกับรูปปั้นของสุนัขผู้ซื่อสัตย์ 2 แห่งที่ Palanla จะพาไปชมในวันนี้ ที่แรกคือ รูปปั้นสุนัขเกรย์ไฟรเออร์บ็อบบี้ (Greyfriars Bobby Statue) เมืองเอดินเบอระ ประเทศสกอตแลนด์ และอีกที่คือ รูปปั้นสุนัขฮาจิโกะ (Hachiko) ที่เมืองโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น

อ่านต่อ

ฮาจิโกะ กรุงโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น

ฮาจิโกะ (Hachiko) คือ รูปปั้นของสุนัขผู้ซื่อสัตย์ที่ไปรอรับเจ้าของที่สถานีชิบูย่าทุกวัน แม้เจ้าของจะจากไปแล้ว มันก็ยังคงเฝ้ารออยู่ที่เดิมเวลาเดิมเป็นเวลานานถึง 10 ปีเต็ม ความประทับใจของชาวญี่ปุ่นที่มีต่อสุนัขตัวนี้ กลายมาเป็นรูปปั้นซึ่งเป็นจุดนัดพบสำคัญและเป็นจุดเช็คอินที่ห้ามพลาดของชิบูย่า

อ่านต่อ

นิเซโกะ ซัปโปโร ประเทศญี่ปุ่น

นิเซโกะ (Niseko) เมืองสกีรีสอร์ทยอดนิยมของญี่ปุ่นที่ตั้งอยู่บนภูเขานิเซโกะ-อันนูปูริ (Niseko - Annupuri) ซึ่งมีความสูงถึง 1,300 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล นับเป็นภูเขาที่สูงที่สุดในบรรดาเทือกเขานิเซโกะ นิเซโกะขึ้นชื่อในเรืองของหิมะที่มีผงนุ่ม ละเอียด เหมือนฝุ่นแป้งและเป็นสวรรค์ของผู้ที่ชื่นชอบการเล่นสกี

อ่านต่อ

หมู่บ้านน้ำอูเจิ้น เมืองถงเซียง มณฑลเจ้อเจียง ประเทศจีน

หมู่บ้านน้ำอูเจิ้น (Wuzhen Water Town) ฉายา "เวนิสแห่งตะวันออก" เป็นเมืองโบราณอายุกว่า 7,000 ปีที่เหมือนย้อนเวลาพากลับไปในอดีต ด้วยบ้านเรือนบรรยากาศแบบจีนโบราณ มีคลองน้ำล้อมรอบ สะพานหินทรงโค้ง และผู้คนที่ยังคงใช้เรือในการสัญจรไปมา

อ่านต่อ

วัดหลิงอิ่น เมืองหางโจว มณฑลเจ้อเจียง ประเทศจีน

วัดหลิงอิ่น (Lingyin Temple) เป็นวัดพุทธโบราณอายุมากถึง 1,600 ปี โอบล้อมไปด้วยเนินเขาที่ปกคลุมด้วยต้นไม้ เป็นที่ประดิษฐานพระธาตุและงานแกะสลักทางพุทธศาสนามากมายที่มีประวัติยาวนาน เชื่อมโยมกับจุดกำเนิดของพระอรหันต์ “จี้กง” วัดแห่งนี้จึงเป็นวัดพุทธที่เก่าแก่และสำคัญที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศจีน

อ่านต่อ

ทะเลสาบซีหู เมืองหางโจว มณฑลเจ้อเจียง ประเทศจีน

ทะเลสาบซีหู หรือ ทะเลสาบตะวันตก (Xi Hu West Lake) เป็นสถานที่ที่มีชื่อเสียงที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศจีน ซึ่งเป็นที่รู้จักในเรื่องความงามตามธรรมชาติ สถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ และต้นกำเนิดตำนานความรักของนางพญางูขาวอันโด่งดัง

อ่านต่อ

ถนนเก่าเหอฟาง เมืองหางโจว มณฑลเจ้อเจียง ประเทศจีน

ถนนเก่าเหอฟาง (Hefang Old Street) ถนนเก่าเหอฟาง ถนนอายุเก่าแก่กว่า 800 ปี ซึ่งเคยเป็นศูนย์กลางการค้าที่คึกคักของหางโจว ถนนเส้นนี้จะทำให้นักท่องเที่ยวได้ย้อนเวลากลับไปในอดีตและสัมผัสเสน่ห์แบบดั้งเดิมของเมืองนี้ ได้ซึมซับกับวัฒนธรรมท้องถิ่น และลิ้มรสอาหารพื้นเมืองอร่อยๆ

อ่านต่อ

เจดีย์เหลยเฟิง เมืองหางโจว มณฑลเจ้อเจียง ประเทศจีน

เจดีย์เหลยเฟิง (Leifeng Pagoda) สถาปัตยกรรมงามสง่าบนเนินเขา ริมทะเลสาบซีหู ในหางโจว ประเทศจีน สถานที่ที่มีประวัติศาสตร์อันยาวนาน เชื่อมโยงกับตำนานนางพญางูขาว และมีความสวยงามจนได้รับการเรียกขานว่า “อาทิตย์อัสดงที่เหลยเฟิง”

อ่านต่อ

มิตซุย เอาท์เล็ต พาร์ค จังหวัดชิบะ ประเทศญี่ปุ่น

มิตซุย เอาท์เล็ต พาร์ค (Mitsui Outlet Park Kisarazu) เอาท์เล็ตขนาดใหญ่ บรรยากาศรีสอร์ตริมทะเล ในจังหวัดชิบะ เป็นสวรรค์ของคนรักการช้อปปิ้งที่สามารถเดินทางได้ง่ายๆ เพียง 45 นาทีจากโตเกียว

อ่านต่อ
สถานที่อื่นๆที่น่าสนใจ